Ochrona dóbr osobistych w kampanii wyborczej.

sie 162018

Ochrona dóbr osobistych w kampanii wyborczej.

Najbliższe wyboru samorządowe odbędą się 21 października 2018 r. W rozpoczynającej się kampanii wyborczej nie zabraknie zapewne działań z zakresu czarnego PR, czyli elementów negatywnej kampanii wyborczej, mającej na celu zdyskredytowanie konkretnych kandydatów. Chociaż nie wszystkie negatywne informacje na temat kandydatów naruszać będą ich dobra osobiste, to niewątpliwie pojawią się takie, które są nieprawdziwe i te dobra naruszają.
Ustawodawca wprowadził do kodeksu wyborczego jednakże specjalny tryb postępowania w przypadku rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, który przyznaje kandydatom specjalne uprawnienia. Jest to tryb szczególny i znacznie przyśpieszony, gdyż złożony wniosek Sąd musi rozpoznać w ciągu 24 godzin.
Publikacje dotyczącą ochrony dóbr osobistych w kampanii wyborczej, podzielę na dwie części. W pierwszej, przedstawię stan prawny i przybliżę procedurę w/w trybu wyborczego, w drugiej części przedstawię przykłady podawania nieprawdziwych informacji, a także przybliżę wątpliwości dotyczące rozumienia poszczególnych elementów w/w przepisu z próbą ich rozwiązania.

Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji w trakcie kampanii wyborczej.

Tryb wyborczy dotyczący postępowania w przypadku rozpowszechnienia nieprawdziwych informacji został uregulowany w art. 111 kodeksu wyborczego.

Zgodnie z tym przepisem:

Art. 111 § 1. Jeżeli rozpowszechniane, w tym również w prasie w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz.U. poz. 24, z późn. zm.), materiały wyborcze, w szczególności plakaty, ulotki i hasła, a także wypowiedzi lub inne formy prowadzonej agitacji wyborczej, zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego ma prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia:

1) zakazu rozpowszechniania takich informacji;
2) przepadku materiałów wyborczych zawierających takie informacje;
3) nakazania sprostowania takich informacji;
4) nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste;
5) nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone;
6) nakazania uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 100 000 złotych na rzecz organizacji pożytku publicznego.
§ 2. Sąd okręgowy rozpoznaje wniosek, o którym mowa w § 1, w ciągu 24 godzin w postępowaniu nieprocesowym. Sąd może rozpoznać sprawę w przypadku usprawiedliwionej nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, którzy o terminie rozprawy zostali prawidłowo powiadomieni. Postanowienie kończące postępowanie w sprawie sąd niezwłocznie doręcza wraz z uzasadnieniem osobie zainteresowanej, o której mowa w § 1, i zobowiązanemu do wykonania postanowienia sądu.
§ 3. Na postanowienie sądu okręgowego przysługuje w ciągu 24 godzin zażalenie do sądu apelacyjnego, który rozpoznaje je w ciągu 24 godzin. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje skarga kasacyjna i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu.
§ 4. Publikacja sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin następuje najpóźniej w ciągu 48 godzin, na koszt zobowiązanego. W orzeczeniu sąd wskazuje prasę w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe, w której nastąpić ma publikacja, oraz termin publikacji.
§ 5. W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin przez zobowiązanego w sposób określony w postanowieniu sądu sąd, na wniosek zainteresowanego, zarządza opublikowanie sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin w trybie egzekucyjnym, na koszt zobowiązanego.
§ 5a. Do sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin publikowanych w programach nadawców radiowych lub telewizyjnych stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji dotyczące działalności reklamowej w programach telewizyjnych i radiowych, z tym że czas przeznaczony na ich publikację nie jest wliczany do dopuszczalnego wymiaru czasu emisji reklam określonego w art. 16 tej ustawy.
§ 6. W sprawach, o których mowa w § 1, 4 i 5, przepisu art. 104 nie stosuje się.

Wniosek (nie pozew) składa się do Sądu Okręgowego, który rozpoznaje go w postępowaniu nieprocesowym. Sąd powinien wydać orzeczenie w ciągu 24 godzin. Praktyka sądownicza podąża w stronę liczenia tego terminu od chwili złożenia wniosku pozbawionego braków formalnych, dlatego składając wniosek należy zadbać, by odpowiadał wszystkim wymogom pism procesowych (art. 126 kpc i n.), a także podać dane kontaktowe, które umożliwią sadowi szybkie skontaktowanie się z wnioskodawcą (poza adresem należy podać też e-mail, nr telefonu, a zwłaszcza fax), w celu wyeliminowania ewentualnych braków i szybkiego doręczania dalszych wezwań, zarządzeń i orzeczeń.
Postępowanie w trybie wyborczym nie podlega opłacie sądowej, jednakże w razie oddalenia wniosku należy liczyć się z obowiązkiem zwrotu kosztów adwokata lub rady prawnego drugiej strony.

Prawo do wniesienia wniosku (legitymacja czynna) posiada kandydat oraz pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego. Uczestnikiem postępowania, więc podmiotem, przeciwko któremu składany jest wniosek, są osoby prowadzące agitację wyborczą, zwłaszcza kontrkandydaci (agitacja - art. 105 kodeksu wyborczego) lub komitety wyborcze, a w przypadku materiałów wyborczych komitety wyborcze. Należy jednak podkreślić, że jest to wyliczenie, które wywoływać może wiele trudności w praktyce. Art. 111 kodeksu wyborczego wprost nie określa strony legitymowanej biernie. W praktyce sądowej zdarzało się, że uczestnikami byli np. dziennikarze czy stacje radiowe, a ustalenie kto powinien być wskazany jako uczestnik i pociągnięty do odpowiedzialności stwarza problemy zarówno wnioskodawcy, jak i sądom. Dla przykładu można wskazać gazety, które pozornie mają charakter informacyjny, a są powiązane bądź z kandydatami bądź z komitetami wyborczymi. Z pewnością temat ten wymaga szerszego omówienia w innym poście, a wskazywanie, że legitymacje bierną posiada tylko inny kandydat i komitet wyborczy jest wyliczeniem czysto teoretycznym, które w praktyce napotyka znaczne trudności. Z uwagi na to, że od orzeczeń sądów apelacyjnych nie przysługuje skarga kasacyjna, brak orzeczeń Sądu Najwyższego dodatkowo utrudnia przyjęcie jednolitej praktyki. W charakterze przykładu można powołać Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - I Wydział Cywilny z dnia 19 listopada 2014 r. w sprawie pod sygnaturą akt I ACz 1252/14:
„ … jeżeli omawiane czynności, nawet mające cechy/elementy agitacji wyborczej (pozytywnej czy negatywnej), nie są dokonywane przez podmioty uprawnione do prowadzenia kampanii wyborczej, brak jest przesłanek prawnych do uznania, że podlegają normom Kodeksu wyborczego. Jeżeli osoba niewchodząca w skład komitetu wyborczego, niemająca nadto wskazanej w art. 106 § 1 tegoż Kodeksu zgody, podaje nieprawdziwe informacje, nawet w toku spotkania wyborczego, to takiego działania nie można kwalifikować jako działania w ramach kampanii wyborczej czy węziej - w ramach agitacji wyborczej. Taka konkluzja oznacza, że osoba będąca kandydatem w danych wyborach czy też pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego nie ma skutecznego prawa domagania się ochrony w oparciu o przywołany art. 111 § 1 niniejszej ustawy w związku z postępowaniem wyżej określonej osoby.”

Postanowienia w trybie określonym w art. 111 kodeksu wyborczego wydaje się po przeprowadzonej rozprawie i niezwłocznie doręcza odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem. Oznacza to, że aby wydać orzeczenie w wyznaczonym w/w przepisem terminie, już na rozprawie Sąd będzie dysponował częściowo sporządzonym projektem uzasadnienia. Stąd wyjątkowo istotne z punktu widzenia wnioskodawcy jest precyzyjne uzasadnienie swojego wniosku i powołania wszystkich możliwych dowodów już na etapie składania wniosku. Natomiast w z punktu widzenia uczestnika istotne jest, w razie prawidłowego zawiadomienia, stawienie się na rozprawie. Oczywiście z uwagi na to, że często rozprawa odbywa się już następnego dnia po złożeniu wniosku, uczestnik będzie miał niewiele czasu na odpowiednie przygotowania, dlatego podając informacje o kandydatach, należałoby dokładnie sprawdzać ich źródło i zebrać dowody na ich prawdziwość.

Tryb wyborczy

Kancelaria adwokata z Katowic, Łukasza Witańskiego, specjalizuje się w prowadzeniu postępowań w trybie wyborczym, autor publikacji był wieloletnim asystentem sędziego w wydziale cywilnym Sądu Okręgowego w Katowicach, który jest wyłącznie właściwy do rozpoznawania spraw w trybie wyborczym. Więcej informacji na https://adwokatwitanski.pl/ w dziale specjalizacje.

P.S. W drodze aktualizacji, w związku z pojawiającymi się już artykułami w ogólnopolskich dziennikach, w których mowa o pozwach w trybie wyborczym, procesach w trybie wyborczym, a także wypowiedziami samych kandydatów, że "pozwią kogoś w trybie wyborczym", jeszcze raz podkreślam, że w trybie wyborczym składa się nie pozew, a wniosek, sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu nieprocesowym, a nie w procesie, postępowanie kończy się wydaniem nie wyroku, a postanowienia, od którego składa się zażalenie, a nie apelację.

Dalsza część publikacji dostępna:

http://adwokatwitanski.pl/blog/index.php?controller=post&action=view&id_post=15